Cần đột phá công nghệ để nâng cao chất lượng, giảm thất thoát sau thu hoạch

Ngày 12/9, tại Hà Nội, Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (VIAEP) phối hợp cùng Hội Khoa học và Công nghệ Lương thực Thực phẩm Việt Nam (VAFoST) và Hội Cơ khí Nông nghiệp Việt Nam (VSAGE) tổ chức "Hội nghị Khoa học công nghệ bảo quản, chế biến nông lâm thủy sản và Cơ giới hóa nông nghiệp toàn quốc năm 2025" với chủ đề: "Nâng cao chất lượng, hiệu quả, giảm thất thoát và lãng phí lương thực thực phẩm".

Đưa Việt Nam trở thành một trong 10 quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết, trong suốt một thập kỷ qua, ngành nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu toàn diện. Trước hết, tốc độ tăng trưởng GDP ngành luôn duy trì ổn định từ 2,5 – 3,5%/năm, một con số đáng ghi nhận trong bối cảnh toàn cầu biến động. Bên cạnh đó, giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2024 đạt kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng gần 19% so với năm 2023, đưa Việt Nam trở thành một trong 10 quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.

Không chỉ dừng ở con số xuất khẩu, cơ cấu ngành cũng đã có sự chuyển dịch rõ rệt. Tỷ trọng chế biến ngày càng tăng, thay thế dần sản xuất thô, trong khi nông nghiệp xanh, tuần hoàn và chuyển đổi số bắt đầu hình thành rõ nét ở nhiều địa phương. Đặc biệt, công nghệ bảo quản và chế biến đã giúp giảm tổn thất sau thu hoạch từ 5 - 10%, đồng thời kéo dài thời hạn bảo quản, nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.

Song song với đó, quá trình cơ giới hóa nông nghiệp cũng có bước tiến mạnh mẽ. Hiện nay, tỷ lệ cơ giới hóa khâu làm đất đã đạt trên 95%; các mô hình sử dụng drone, cảm biến IoT, trí tuệ nhân tạo và robot nông nghiệp đang dần được triển khai tại những vùng sản xuất hàng hóa lớn. Nhờ vậy, năng suất lao động được cải thiện, chi phí sản xuất giảm, và thu nhập của nông dân từng bước nâng cao.

Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng những kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Cụ thể, việc ứng dụng công nghệ cao trong bảo quản và chế biến còn hạn chế, dẫn tới tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của một số mặt hàng, đặc biệt là rau quả và thủy sản, vẫn cao hơn so với nhiều nước trong khu vực. Mặt khác, cơ giới hóa tuy đạt mức cao ở khâu làm đất nhưng lại thiếu sự đồng bộ ở các khâu gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch và sau thu hoạch. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp chế biến còn quy mô nhỏ, thiếu liên kết, đầu tư phân tán, chưa đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Thúc đẩy hợp tác công – tư, hiện thực hóa liên kết “bốn nhà”

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức, Hội nghị năm nay có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định, đây không chỉ là nơi chia sẻ kết quả nghiên cứu khoa học mà còn là diễn đàn để các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và nông dân cùng nhau thảo luận, tìm kiếm giải pháp chung. Qua đó, Hội nghị đóng vai trò là cầu nối thúc đẩy hợp tác công – tư và hiện thực hóa mối liên kết bền chặt giữa “bốn nhà”: Nhà nước – Nhà khoa học – Nhà doanh nghiệp – Nhà nông.

Để đạt được mục tiêu này, Thứ trưởng đề nghị, nội dung thảo luận tại Hội nghị cần tập trung vào các vấn đề then chốt như: ứng dụng công nghệ để giảm tổn thất sau thu hoạch; phát triển cơ giới hóa đồng bộ phù hợp với từng vùng sản xuất; đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng và xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu nhằm tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết, để thực hiện hóa những mục tiêu trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã xác định năm định hướng chiến lược tập trung thực hiện trong thời gian tới. Trước hết, Bộ sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.

Song song với đó, Bộ cũng sẽ phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp vùng, gắn kết chặt chẽ giữa viện – trường – doanh nghiệp. Ngoài ra, hợp tác quốc tế sẽ được mở rộng, đặc biệt trong các lĩnh vực chế biến sâu, logistics và cơ giới hóa thông minh.

Bên cạnh đó, Bộ cũng chú trọng thúc đẩy xã hội hóa nghiên cứu khoa học, huy động nguồn lực từ ngoài ngân sách Nhà nước, nhằm tạo thêm động lực cho đổi mới sáng tạo.

Cuối cùng, việc xây dựng các mô hình chuỗi giá trị nông sản ứng dụng công nghệ cao, có truy xuất nguồn gốc minh bạch sẽ là nền tảng để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, khoa học công nghệ không chỉ là động lực mà còn là then chốt cho sự phát triển nông nghiệp bền vững. Ông bày tỏ tin tưởng Hội nghị lần này sẽ mở ra nhiều sáng kiến, ý tưởng mới, đồng thời góp phần đề xuất những khuyến nghị chính sách thiết thực cho ngành nông nghiệp Việt Nam phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững.

“Tôi tin rằng với tinh thần đổi mới sáng tạo cùng sự đồng hành của các nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân, nông nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục vươn lên, khẳng định vị thế và uy tín trên thị trường quốc tế”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định.